Η έλευση του μωρού προκαλεί έντονα συναισθήματα – αγάπη, χαρά, ενθουσιασμό, αγανάκτηση και νευρικότητα, μεταξύ άλλων. Οι διακυμάνσεις της διάθεσης κατά τις πρώτες εβδομάδες και μήνες μετά τον τοκετό είναι αναμενόμενες δεδομένων των τεράστιων συναισθηματικών και σωματικών αλλαγών που συνοδεύουν την απόκτηση και τη φροντίδα ενός μωρού. Για πολλές γυναίκες, ωστόσο, τα συναισθήματα κατάθλιψης και άγχους μπορεί να επισκιάσουν τη χαρά της υποδοχής του νέου μέλους της οικογένειας. Μιλήσαμε με την Δρα Alison Stuebe, υποειδικό στην εμβρυομητρική ιατρική και καθηγήτρια Μαιευτικής και Γυναικολογίας στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας, σχετικά με την επιλόχεια κατάθλιψη και τα βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να βρείτε υποστήριξη.
Το θέμα του να βιώνει κάποιος προβλήματα ψυχικής υγείας ενδέχεται να είναι δύσκολο για κάποιους αναγνώστες. Αν εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο αντιμετωπίζετε δυσκολίες με προβλήματα ψυχικής υγείας, αναζητήστε υποστήριξη μέσω των εξής πόρων: United for Global Mental Health και Open Counseling Suicide Hotline Database. Αν στη χώρα σας δεν διατίθεται εθνική γραμμή βοήθειας, αναζητήστε υποστήριξη επαγγελματικού επιπέδου από κατάλληλα εκπαιδευμένο φροντιστή, ειδικά προτού λάβετε οποιεσδήποτε αποφάσεις σχετικά με τη θεραπεία.
Τι είναι η «μελαγχολία της λοχείας» (baby blues);
Περίπου δύο ή τρεις ημέρες μετά τον τοκετό, είναι πολύ συνηθισμένο να δημιουργούνται συναισθήματα κατάθλιψης και άγχους. Ενδέχεται να αρχίσετε να κλαίτε χωρίς λόγο, να δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε ή να αμφισβητείτε την ικανότητά σας να φροντίσετε το νεογέννητό σας. «Αυτό οφείλεται κυρίως στις μεταβολές των επιπέδων της προγεστερόνης», εξηγεί η Δρ Stuebe. Εντούτοις, οι αλλαγές στις ορμόνες είναι απίθανο να είναι η μοναδική αιτία. Εκτός από αυτές τις ορμονικές αλλαγές, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν αυτά τα συναισθήματα, όπως οι παρατεταμένες περίοδοι κόπωσης ή εξάντλησης, οι δυσκολίες κατά τον θηλασμό και άλλες επιλόχειες επιπλοκές.
Άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι οι εξής:
- Ιστορικό προβλημάτων ψυχικής υγείας
- Βιολογικές αιτίες
- Έλλειψη υποστήριξης
- Εμπειρίες από δύσκολη παιδική ηλικία
- Εμπειρία κακοποίησης
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Αγχωτικές συνθήκες διαβίωσης
- Σημαντικά γεγονότα ζωής
Χάρη στη σωστή υποστήριξη από την οικογένεια, τα αγαπημένα πρόσωπα και τους φίλους, αυτά τα συναισθήματα εξαφανίζονται μετά από δυο εβδομάδες, συνήθως, χωρίς να χρειαστεί θεραπεία.
Τι είναι η επιλόχεια ή μεταγεννητική κατάθλιψη;
Η επιλόχεια ή μεταγεννητική κατάθλιψη διαφέρει από τη μελαγχολία της λοχείας. Συνήθως, εμφανίζεται εντός δύο έως οκτώ εβδομάδων μετά τον τοκετό, αλλά μπορεί να προκύψει και έναν χρόνο μετά τη γέννηση του μωρού. «Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της επιλόχειας κατάθλιψης είναι ότι δεν προκαλεί μόνο το συναίσθημα της θλίψης», εξηγεί η Δρ Stuebe. Ένα συνηθισμένο χαρακτηριστικό της επιλόχειας κατάθλιψης είναι το έντονο άγχος.
Ορισμένα από τα συμπτώματα της επιλόχειας κατάθλιψης που πρέπει να προσέχετε είναι το συναίσθημα της απόγνωσης, η συνεχής διάθεση για κλάμα, η έλλειψη σύνδεσης με το μωρό σας και αμφισβήτηση της ικανότητάς σας να φροντίσετε τόσο τον εσάς όσο και το μωρό σας.
«Όλοι ανησυχούμε για τα παιδιά μας, αλλά [οι γυναίκες που βιώνουν επιλόχεια κατάθλιψη] ανησυχούν σε τόσο υπερβολικό βαθμό ώστε παρεμποδίζεται η ικανότητά τους να απολαύσουν το μωρό και τη ζωή τους.» Η επιλόχεια κατάθλιψη μπορεί, επίσης, να σας δυσκολέψει τόσο όσον αφορά τη δική σας φροντίδα όσο και τη φροντίδα του μωρού σας. «Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να κατανοήσουν όλοι ότι η κατάσταση αυτή δεν σχετίζεται μόνο με το ότι μια γυναίκα νιώθει θλιμμένη ή κλαίει. Μπορεί, επίσης, να νιώθετε ότι έχετε σχεδόν παραλύσει από φόβο ότι θα συμβεί κάτι κακό στο παιδί σας και αυτό είναι απίστευτα οδυνηρό για έναν γονιό.»
Μια άλλη προειδοποιητική ένδειξη της επιλόχειας κατάθλιψης είναι ότι δεν μπορείτε να κοιμηθείτε ακόμα και όταν το μωρό σας κοιμάται. «Αν είστε εξουθενωμένη, αλλά δεν μπορείτε να κοιμηθείτε επειδή οι σκέψεις σας “καλπάζουν”, τότε το μυαλό σας δεν είναι καλή παρέα», λέει η Δρ Stuebe.
Ποια είναι τα συμπτώματα της επιλόχειας κατάθλιψης;
Τα συμπτώματα της μεταγεννητικής κατάθλιψης είναι παρόμοια με τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Σε αυτά συγκαταλέγονται τα εξής:
- Θλίψη ή κακή διάθεση
- Αδυναμία να απολαύσετε πράγματα που συνήθως σας ευχαριστούν
- Κόπωση ή απώλεια ενέργειας
- Αδυναμία συγκέντρωσης ή μειωμένο εύρος προσοχής
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση
- Διαταραγμένος ύπνος ακόμα και όταν το μωρό σας κοιμάται
- Αλλαγές στην όρεξη
Ενδέχεται να νιώθετε αποστασιοποιημένη από το μωρό ή τον/την σύντροφό σας ή ακόμα και να κάνετε σκέψεις να βλάψετε τον εαυτό σας ή το μωρό σας. Το να κάνετε σκέψεις να βλάψετε το μωρό σας μπορεί να είναι κάτι πολύ τρομακτικό, αλλά να θυμάστε ότι δεν σημαίνει ότι θα το κάνετε στην πραγματικότητα. Όσο πιο νωρίς μιλήσετε για τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας – σε φίλο/η, συγγενή, γιατρό ή μαία– τόσο πιο νωρίς θα λάβετε τη βοήθεια που χρειάζεστε.
«Είναι πραγματικά σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε ότι το να γίνεις γονιός από ανεξάρτητος ενήλικος δεν είναι κάτι που συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη.»
Υπάρχει τρόπος να προστατευτούμε από την επιλόχεια κατάθλιψη;
Η ψυχοεκπαίδευση με στόχο την ανάπτυξη θετικών στρατηγικών αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων, η διαχείριση του άγχους και η δημιουργία δικτύων υποστήριξης μπορεί να συμβάλλουν στην προστασία από την επιλόχεια κατάθλιψη. Αυτό περιλαμβάνει την εκπαίδευση και την κατανόηση της έννοιας της ψυχικής υγείας και της ευημερίας. Μοιάζει με την εκπαίδευση για το σώμα, όπου μαθαίνουμε πώς λειτουργεί το σώμα μας, πώς να το φροντίζουμε, καθώς και τις επιπτώσεις των διαφόρων στρεσογόνων παραγόντων – αντ’ αυτού, όμως, εφαρμόζετε αυτές τις γνώσεις στο μυαλό σας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει στο σπίτι ένα σύστημα υποστήριξης για τη φροντίδα της ψυχικής σας υγείας. Στην εκπαίδευση για τον τρόπο υποστήριξής σας κατά την περίοδο της λοχείας συμπεριλάβετε τον/την σύντροφο, τους φίλους σας και τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Πριν από τον ερχομό του μωρού σας, επικοινωνήστε με τους φίλους και την οικογένειά σας και πείτε τους πώς θα θέλατε να σας υποστηρίξουν.
Όσον αφορά τις γυναίκες με σημαντικούς παράγοντες κινδύνου, όπως το προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης, το χαμηλό εισόδημα, η βία από στενό σύντροφο, η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ή τα τρέχοντα στρεσογόνα γεγονότα της ζωής, υπάρχουν πολυάριθμες συμβουλευτικές παρεμβάσεις –όπως η γνωσιακή συμβουλευτική θεραπεία και η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία– που έχει διαπιστωθεί ότι είναι αποτελεσματικές ως προς την πρόληψη της επιλόχειας ή μεταγεννητικής κατάθλιψης. Μιλήστε στον πάροχο υγειονομικής περίθαλψής σας για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τις επιλογές που σας ταιριάζουν καλύτερα.
Νιώθω συναισθηματικά μουδιασμένη μετά τον τοκετό. Είναι κάτι συνηθισμένο;
Φυσικά! «Πιστεύω ότι πιέζουμε υπερβολικά τις γυναίκες να νιώσουν ότι μόλις πάρουν το μωρό στην αγκαλιά τους θα είναι ένας έρωτας κεραυνοβόλος και θα πλεύσουν σε πελάτη ευτυχίας! Σίγουρα, υπάρχουν πολλές γυναίκες που νιώθουν έτσι όταν συναντούν το μωρό τους για πρώτη φορά, αλλά αυτό δεν ισχύει πάντα, ειδικά, για εκείνες που βίωσαν μια τραυματική εμπειρία τοκετού, παρατεταμένου τοκετού ή επείγουσας καισαρικής τομής», λέει η Δρ Stuebe. «Πιστεύω ότι είναι πραγματικά σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε ότι το να γίνεις γονιός από ανεξάρτητος ενήλικος δεν είναι κάτι που συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Εντούτοις, αν νιώθετε ότι τα βλέπετε όλα “μαύρα” και δεν υπάρχουν χαρούμενες στιγμές παρά την εξάντληση, τότε αυτό είναι μια ένδειξη ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά. Το να μιλήσετε σε ένα έμπιστο φιλικό πρόσωπο, μια εκπαιδευμένη βοηθό τοκετού, μια βοηθό μητρότητας, μια μαία ή στον/στη γιατρό σας και απλά να πείτε “είναι πιο δύσκολο από όσο φανταζόμουν” ή “μπορείτε να με βοηθήσετε να το αντιμετωπίσω; Είναι κάτι συνηθισμένο;”, μπορεί πραγματικά να βοηθήσει.»
Ποιοι τρόποι υπάρχουν για να υποστηρίξετε τον εαυτό σας αν βιώνετε επιλόχεια κατάθλιψη;
- Βεβαιωθείτε ότι λαμβάνετε επαρκή φροντίδα και υποστήριξη στο σπίτι. Κοιμάστε αρκετά; Τρώτε καλά; «Πολλοί νέοι γονείς φροντίζουν το μωρό τους, αλλά δεν τρέφονται σωστά οι ίδιοι», λέει η Δρ Stuebe. «Ένα θρεπτικό πρωτεϊνούχο γεύμα μπορεί να σας βοηθήσει να νιώσετε περισσότερο άνθρωπος και λιγότερο ρομπότ.»
- Ψυχοθεραπεία (θεραπεία μέσω της ομιλίας) «Υπάρχουν πολλές μέθοδοι ψυχοθεραπείας [όπως η γνωσιακή συμβουλευτική θεραπεία ΓΣΘ) ή η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία (ΔΨΘ)] που έχουν πραγματικά εκπληκτικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης και του άγχους.» Απευθυνθείτε στον πάροχο υγειονομικής περίθαλψής σας για να βρείτε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας που θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε αυτά τα συναισθήματα.
- Φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχουν πολυάριθμες φαρμακευτικές αγωγές που είναι αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση και τον περιορισμό των συμπτωμάτων της επιλόχειας κατάθλιψης. Παρόλο που ενδέχεται να διοχετευτεί μικρή ποσότητα αντικαταθλιπτικών μέσω του μητρικού γάλακτος, η επίδραση στην ποσότητα γάλακτος και στην ευημερία του βρέφους είναι αμελητέα. Επειδή ο θηλασμός είναι πολύ ωφέλιμος για το μωρό σας, είναι σημαντικό να εξετάσετε αυτά τα οφέλη έναντι της πιθανής έκθεσης του μωρού σας στο φάρμακο που έχει περάσει στο γάλα σας. «Εφόσον δεν υπάρχει σαφής ένδειξη κινδύνου, είναι απολύτως εύλογο να χορηγηθεί θεραπεία και να συνεχιστεί ο θηλασμός», συνιστά η Δρ Stuebe. Προτού ξεκινήσετε οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή, φροντίστε να συζητήσετε με τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψής σας σχετικά με την επιλογή που σας ταιριάζει καλύτερα.
- Μιλήστε με γυναίκες που βίωσαν παρόμοιες εμπειρίες. Συχνά, μπορεί να έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε οι μοναδικές που νιώθουμε έτσι. Μιλήστε στον πάροχο υγειονομικής περίθαλψής σας για να ενημερωθείτε σχετικά με τις διαθέσιμες ομάδες ομότιμης υποστήριξης και τις συμβουλευτικές ομάδες όπου μπορείτε να μοιραστείτε σκέψεις, συναισθήματα και εμπειρίες. Επίσης, είναι σημαντικό να μιλήσετε σε φίλους και συγγενείς για το πώς αισθάνεστε.
- Να δείχνετε κατανόηση στον εαυτό σας. Ως γονιός μπορεί να έχετε πολλές προσδοκίες από τον εαυτό σας, αλλά κανείς δεν ανταποκρίνεται πάντα σε όλες του τις προσδοκίες. Μην ανησυχείτε αν δεν ολοκληρώσατε κάτι που προγραμματίζατε ή επειδή πάλι νιώθετε χάλια. Προσπαθήστε να αντιμετωπίζετε τον εαυτό σας όπως έναν φίλο και να του δείχνετε κατανόηση.
Πώς μπορεί ο/η σύντροφός μου να μου προσφέρει υποστήριξη στο σπίτι;
Σε όλη την πορεία της ιστορίας της ανθρωπότητας, τα μέλη κάθε κοινότητας φρόντιζαν μαζί τα μωρά. «Όλοι χρειάζονται ένα χωριό, καθώς είναι εξαιρετικά σημαντικό για τις γυναίκες που μόλις έχουν γεννήσει να έχουν δίπλα τους κάποιον που θα τις φροντίζει ενώ εκείνες φροντίζουν το μωρό τους.» Η Δρ Stuebe συνιστά οι σύντροφοι ή άλλα αγαπημένα πρόσωπα να προσφέρουν υποστήριξη μέσα από τις παρακάτω ενέργειες:
- Φροντίζετε η σύντροφός σας να τρώει αρκετά και αρκετά συχνά
- Διασφαλίζετε ότι η σύντροφός σας έχει χρόνο να κάνει μπάνιο
- Δίνετε στη σύντροφό σας τη δυνατότητα να κοιμάται επαρκώς με το να κοιμάστε σε βάρδιες
«Δεν είστε μόνη, δεν ευθύνεστε για κάτι και θα νιώσετε καλύτερα με λίγη βοήθεια.»
Πότε πρέπει να ζητήσω βοήθεια;
«Λέω στους γονείς ότι μόλις αρχίσουν να σκέφτονται ότι κάτι δεν πάει καλά, τότε η επικοινωνία με έναν έμπιστο πάροχο υγειονομικής περίθαλψης είναι πραγματικά χρήσιμη», συνιστά η Δρ Stuebe. «Αντίστοιχα, αν είχατε υψηλό πυρετό θα καλούσατε βοήθεια. Λατρεύω το σύνθημα της οργάνωσης Postpartum Support International: “Δεν είστε μόνη, δεν ευθύνεστε για κάτι και θα νιώσετε καλύτερα με λίγη βοήθεια”.»
Αν οποιοδήποτε από τα συμπτώματά σας εντείνεται μετά από δυο εβδομάδες ή διαρκεί περισσότερο από δυο εβδομάδες, θα πρέπει να εξετάσετε το ενδεχόμενο να ζητήσετε βοήθεια. Παρόλο που το να ζητήσει κάποιος βοήθεια μπορεί να οδηγήσει σε στιγματισμό, είναι πιο σημαντικό να φροντίσετε τον εαυτό σας και να θέσετε ως προτεραιότητα τόσο την υγεία σας όσο και την υγεία του μωρού σας. Υπάρχουν πολλοί αξιόπιστοι επαγγελματίες του κλάδου της υγείας που μπορούν να απαντήσουν στις ερωτήσεις σας με εμπιστευτικότητα και ευγένεια.
Αυτή τη στιγμή βιώνετε μια τεράστια αλλαγή. «Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας. Αποδεχτείτε ότι ενδέχεται να μην είστε τόσο ήρεμη και συγκροτημένη όσο είστε συνήθως», λέει η Δρ Stuebe. «Επίσης, πρέπει να γνωρίζετε ότι αν αυτά τα συναισθήματα εξακολουθούν να υφίστανται για ένα διάστημα, δεν σημαίνει ότι δεν είστε καλός γονιός, αλλά ότι έχει ζητηθεί από το μυαλό σας να κάνει λίγη γυμναστική.»
Η συνέντευξη και το άρθρο είναι της Mandy Rich, Συντάκτριας ψηφιακού περιεχομένου στη UNICEF
